خبر مهم: قانون تقسیم ارث تغییر کرد| قانون جدید انحصار وراثت دختر را بخوانید

ترکه یعنی چه؟

واژه ترک از کتاب و سنت گرفته شده است در آیه شریفه قرآن از اموالی که از متوفی باقی می ماند به ترکه و خیر تعبیر شده است یعنی کسی که احساس مرگ می کند ما ترکی از خود باقی میگذارد و برای والدین و نزدیکان خود وصیت می کند.

به طور کل به دارایی متوفی در زمان فوت او ترکه گفته می شود یعنی اصولا دارایی به جا مانده از متوفی ترکه نام دارد. بنابراین به طور کل، ترکه عبارت از کلیۀ اموال و حقوق مالی مورِّث که پس از فوت وی به ملکیت ورثه منتقل می‌گردد اما قبل از آن باید دیون را تأدیه و وصایای او را اخراج نمود و سپس بقیه را بین وراث طبق قانون تقسیم کرد. 

ترکه در دو بخش مثبت‌ ترکه که شامل اموال و حقوق و مطالباتی است که به وارثان می رسد و بخش منفی ترکه دیون و تعهداتی است که از میت به جا مانده و باید از محل آن به طلبکاران پرداخت گردد.

بنابراین مطابق ماده ۸۶۸  قانون مدنی مالکیت ورثه پس از ادای دیون استقرار می یابد یعنی دیون و حقوقی که به عهده متوفی است بعد از هزینه کفن و دفن متوفی و سایر هزینه های ضروری از قبیل هزینه حفظ و اداره ترکه باید از خود ترکه داده شود.

پس به طور کل منظور از ترکه میت موارد زیر است:

 آنچه که میت قبل از فوت مالک آن بوده است.

آنچه میت به واسطه فوت مالک آن می‌شود مانند دیه قتل خطایی یا قتل عمد

 آنچه میت پس از فوت مالک آن می شود مانند این که میت مدیون بوده و بعد از فوت صاحب دین او را ابراء کند یا شخصی دین او را پرداخت کرده باشد.

مهر و موم ترکه به چه معناست؟

مهرو موم ترکه عبارت است از اقدامی که توسط مراجع قضایی صورت می‌گیرد تا ورثه از هر گونه استفاده و دخل و تصرف در ترکه ممنوع شوند. این امر به معنا و به منظور حفظ و نگهداری ترکه انجام می‌شود و به جهت جلوگیری از تلف شدن اموال متوفی صورت می گیرد. هر یک از ورثه متوفی یا نماینده قانونی آنها و یا موصی له می توانند خواستار مهر و موم ترکه شوند و همچنین هریک از طلبکارهای متوفی می توانند تقاضای مهر و موم ترکه را از دادگاه درخواست کنند.

مهر و موم به این صورت است که لاک گداخته یا علامت رسمی بر روی اموال متوفی می‌گذارند تا هیچکس نتواند هیچ گونه دخل و تصرفی در آن اموال کند و اموال متوفی پیش از تقسیم ترکه و ارث از هرگونه آسیب حفظ خواهد شد.

تحریر و تصفیه ترکه چیست؟

تحریر ترکه به معنای تعیین کردن میزان ترکه و دیون و اموال به‌ جا مانده از متوفی است. به این معنی که تمامی اموال و دارایی های متوفی با تمامی جزئیات نوشته و لیست آن فهرست می گردد. به دلیل این که مشخص شود شخص متوفی در زمان فوت خود چه مقدار اموال، حقوق و دارایی هایی داشته است.

تصفیه ترکه به معنای تعیین کردن دیون و حقوق متوفی است و پرداخت آن طبق قانون تصفیه ترکه نام دارد که با تقسیم ترکه متفاوت است.

مرجع صالح در دعاوی راجع به ترکه متوفی

مطابق با ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی دعاوی راجع به ترکه متوفی اگر خواسته دین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد تا زمانی که ترکه تقسیم نشده در دادگاه محلی اقامه می‌شود که آخرین اقامتگاه متوفی در  آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد رسیدگی به دعاوی یاد شده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران در حوزه آن بوده است.

تقسیم ارث و تفاوت آن با حصر وراثت

تقسیم اموال یا همان ارثیه با انحصار وراثت تفاوت دارد. در گواهی حصر وراثت صرفاً نام متوفی و وراث وی و همچنین میزان سهم الارث آنها را به صورت نسبت قید می کند ولی این به معنای تقسیم دارایی و اموال نیست. بنابراین زمانی که وراث بخواهند ماترک متوفی را تقسیم کنند یا باید در تقسیم اموال توافق نمایند یا از طریق دادگاه تقاضای تقسیم اموال را بنمایند. همچنین از موضوعاتی که در تقسیم بندی ارث مورد توجه قرار می‌گیرد و موضوع اکثر دعواهای وراث است میزان ارثیه یا سهم الارث هر فرد است. به همین دلیل افراد باید در مورد این موضوعات با مشاوره گرفتن از یک وکیل انحصار وراثت که به امور حقوقی و روال قانونی آن آشنایی کافی داشته باشند تا همانند سایر افراد دچار مشکلاتی از این قبیل نشوند.

 برای این موضوع و داشتن اطلاعات بیشتر می‌توانید از وکیل حقوقی در تهران یا وکیل ارث توسط گروه وکلای دادفر در تمام زمینه‌های حقوقی کمک بگیرید.

نکته مهم در این خصوص این است که اگر فرد ورثه‌ای داشته باشد، اموالش بین آن‌ها تقسیم می‌شود ولی اگر فرد متوفی فاقد وراث باشد اموالش بعد از طی شدن روال قانونی و گذشت حدود ده سال به خزانه دولت پرداخت خواهد شد و در واقع اموال شخص متوفی نصیب دولت می‌شود.

مشاوره حقوقی کیفری و خانواده

موانع ارث بری کدامند؟

موانع ارث موانعی است که باعث میشود ورثه از ماترک مرحوم بماند که طبق قانون عبارت است از:

• ” قتل”  یعنی کسی که مورث خود را عمدا بکشد از ارث محروم می شود.

•  “لعان”  یعنی زوج زوجه دائمی خود را که با او نزدیکی نموده است به زنا نسبت دهد و دعوای مشاهده آن را کند یا فرزندی را که زن به دنیا آورده است از خود نفی کند. بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند. همچنین فرزندی که مورد انکار و لعان مرد واقع شده است از پدر و پدر از او ارث نمی‌برد‌.

• ” کفر” یعنی یعنی وراث کافر از مورث خود ارث نمی برد و بالعکس وراث مسلمان از مورث کافر خود ارث نمیبرد و کفر نیز مانع ارث بردن ورثه دیگر هر گاه کافر باشند میشود گرچه آنان نزدیک تر به متوفی باشند.

•   ” ولادت از زنا ” نسبت از موجبات ارث است ولی زمانی که ناشی از زنا نباشد و اگر حرمت رابطه ای که طفل ثمره آن است به یکی از ابوین ثابت و نسبت به دیگری به واسطه اکراه یا شبهه زنا باشد فقط از این طرف و اقوام ارث می برد و بالعکس از طرف دیگر خیر.

تقسیم ارث یا محرومیت از ارث

سوال که این روزها در بسیاری از مشاوره ها و مراجعین ما مطرح می شود در مورد محرومیت از ارث است. اینکه آیا فرد میتواند فرزند و فرزندانش را از ارث محروم کند؟ در جواب این سوال باید توجه داشته باشید که با عنایت به اینکه قوانین ارث قوانین امری هستند و قابل تشخیص نمی باشند هیچ کس نمی تواند کسی را از ارث محروم کند بلکه فرد فقط می‌تواند تنها نسبت به یک سوم از اموالش تصمیم بگیرد و تنها یک سوم اموالش را در وصیت نامه به فرد و یا مصرف شخصی رسانده ولی وصیت کردن بیشتر از یک سوم جایز نیست. زیرا محرومیت از ارث در قوانین وجود ندارد و کسی حق ندارد  در نمی‌تواند وارث خود را از ارث محروم نماید.

قوانین تقسیم ارث و نحوه محاسبه ارث

برای تقسیم کردن ارث روش های متعددی وجود دارد که وراث باید مطابق آن‌ها اموال را تقسیم کنند که در ادامه بیان می‌کنیم.

تقسیم ارث با توافق میان وراث

در این مورد تمامی وراثی که خواستار تقسیم ارث میان خود هستند با یکدیگر به تفاهم و توافق رسیده اند. به همین دلیل تفاهم نامه‌ای میان آن‌ها نوشته شده و توسط سایر وراث امضا می‌شود که مطابق با آن سهم هر کدام از وراث تعیین شده و تحویل داده خواهد شد.

عدم توافق میان وراث در تقسیم ارث

اما زمانی که بین وراث هیچ‌گونه توافقی مبنی بر تقسیم ارث وجود نداشته باشد، برای اینکه بتوان رضایت هر یک از وراث را جلب کرد باید برای تقسیم ارث به دادگاه درخواستی ارائه شود تا میزان سهم هر نفر  تعیین و به او پرداخت شود.

طبقات تقسیم ارث

قانون مدنی طبقه نزدیک به متوفی را در ارث ملاک قرار داده و هر طبقه ای که نزدیک‌تر است بر طبقه دورتر مقدم داشته است. در طبقات ارث وراث طبقه بعد وقتی ارث می برند که از وراث طبقه قبل کسی نباشد. تقسیم ارث در هر کشوری دارای قاعده و قانون خاصی است که ما موظف به رعایت آن‌ها هستیم. ارث به طور کلی به طبقات گوناگونی تقسیم بندی شده که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

طبقه اول: شامل پدر و مادر فرد میت، فرزندان آن و نوه‌های میت

طبقه دوم: شامل اجداد، خواهر و برادر و فرزندان آن‌ها

طبقه سوم: شامل عمو، عمه، دایی، خاله و درنهایت فرزندانشان

شرایط برخورداری از ارث

 استحقاق شخص در باقی‌مانده ترکه به موجب قانون

 وجود ترکه

 وجود رابطه نسبی یا سببی

 موت حقیقی یا حکمی انسان

 زنده بودن وارث هنگام فوت مورث

 مانعیت ارث وجود نداشته باشد.

مزایده ملک ورثه ای و فروش ملک موروثی

مراحل تقسیم ارث

مراحل تقسیم ارث یکی از مسائل مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. هر وارث برای اینکه بتواند به سهم خود از ارث برسد، لازم است به مراحل زیر توجه کند.

 برای اینکه مراحل تقسیم ارث روند سریع و قانونی داشته خود را طی کند، باید از گواهی انحصار وراثت برخوردار باشید.

تقسیم ارث با توافق یا عدم توافق وراث که اگر با عدم توافق مواجه شوند، موظف هستند به دادگاه مراجعه کنند.

 در صورتی که وراث تفاهم و توافق با یکدیگر نداشته باشند، ارث توسط مقام قضایی تقسیم بندی خواهد شد.

با جلب رضایت هریک از وراث امکان نقل‌ و انتقال اموال وجود دارد و دادگاه سهم هر یک از وراث را بر اساس اموال موجود، تعیین خواهد کرد.

در صورت داشتن طلبکار، در ابتدا سهم آن‌ها پرداخت خواهد شد و بعد از آن مهریه و سهم همسر متوفی پرداخت می‌شود.

 در نهایت برخی از اموال متوفی که به‌ صورت مشاع بوده، بین همه وراث تقسیم خواهد شد.

مالیات بر ارث چگونه محاسبه می شود؟

تقریباً در همه جای دنیا مالیات بر ارث وجود دارد پس از فوت صاحب اموال، باید توسط وراث مالیاتی تحت عنوان مالیات بر ارث به دولت پرداخت شود‌ که در صورت عدم پرداخت آن اجازه تقسیم کردن ارث به فرزندان یا همان وراث داده نخواهد شد.

وکیل طلاق، خانواده و مهریه-وکلای دادفرنکته: پرداخت این نوع مالیات اجباری است و حتماً باید پرداخت شود. بنابراین این مورد در ایران شامل موارد زیر می باشد:

دو درصد از قیمت انواع وسایل نقلیه

سه درصد از موجودی حساب های بانکی اوراق مشارکت و بهادار و سود ناشی از آنها

یک و نیم برابر ۵ درصد قیمت املاک متوفی یعنی ۷ و نیم درصد مالیات زمانی دریافت می شود که سهم الارث ورثه به آنها منتقل شود.

وکیل طلاق، خانواده و مهریه-وکلای دادفرنکته : این موارد شامل وراث طبقه اول یعنی پدر مادر فرزندان و نوه ها می شود و در خصوص بقیه افراد میزان مالیات بیشتر می باشد.

عدم همکاری وراث در تقسیم ارث

ممکن است گاهی مواقع وراث با یکدیگر در مراحل تقسیم ارث به عدم تفاهم و مشکل برخورده و اختلاف پیدا کنند. در این صورت اگر یکی از وراث که قصد گرفتن ارث خود را دارد می بایست درخواستی به دادگاه ارائه دهد. پس از این دادگاه قادر است تا تمامی وراث را جمع کرده و از موضوع به‌ طورکلی آگاه شود و در صورتی‌ که اموال میت قابل تقسیم باشد، اموالی مثل پول سهم هرکس را از آن جدا کرده ولی اگر اموال او منزل یا ماشین باشد، این اموال توسط دادگاه به مزایده گذاشته خواهد شد و هنگام فروش رفتن، سهم هرکس پرداخت خواهد شد.

چگونگی تقسیم ارث

از مسائل مهمی است که در برخی از موارد، وراث در مواجه با آن با سایر وراث دچار اختلاف می‌شوند و در بیشتر مواقع کار به شکایت کردن از یکدیگر و دادگاه می‌رسد چگونگی تقسیم ارث یا مراحل تقسیم ارث بعد از فوت متوفی است. این مراحل با توجه به نکات موجود در قانون بیان می‌شود اما با وجود ذکر تمامی نکات، در صورت نیاز به اثبات وضعیت خود و یا احقاق حق خود در مراجع قانونی باید از طریق وکیل پایه یک دادگستری این امر پیگیری گردد. در ادامه به انواع گوناگون تقسیم بندی ارث می‌پردازیم.

تقسیم ارث میان زوجین

یکی از شرایط لازم و ضروری میان زوجین وجود عقد نکاح دائم است که باعث می‌گردد زوجین وارث هم محسوب شوند. به صورتی که در زمان فوت زن و مرد باید در عقد هم بوده باشند.

بنابراین از آثار حقوقی عقد ازدواج دائم ارث بردن مرد و زن از یکدیگر بعد از فوت یکی از آنهاست که مبنای آن در قرآن مجید نیز تصریح شده است. پس شروط لازم برای ارث بردن زوجین از یکدیگر موارد زیر است:

وجود عقد نکاح دائم میان زن و شوهر. در اینجا باید اشاره کرد که در زمان ازدواج موقت زن و شوهر از هم ارث نمی برند.

 شرط بعدی برای ارث بردن زن و مرد از یکدیگر این است که در زمان فوت، زن و مرد در عقد هم بوده و طلاق صورت نگرفته باشد و رابطه میان زوجین وجود داشته باشد. البته در این مورد یک استثنا وجود دارد و آن طلاق رجعی است که در ایام طلاق رجعی زن و شوهر از هم ارث می برند زیرا در حکم زن و شوهر هستند و رابطه زناشویی به طور کامل قطع نشده و با پشیمانی شوهر از طلاق به قوت خود باقی می ماند و مانند آن است که طلاق اتفاق نیفتاده است به همین دلیل مرد در ایام عده طلاق رجعی می تواند همسر خود را در منزل بپذیرد و نفقه او را کاملاً پرداخت کند اما وقوع هر نوع طلاقی بین زن و شوهر به غیر از طلاق رجعی باعث می شود آنها از ارث بردن از یکدیگر محروم شوند.

 اگر مردی در حالتی که بیمار است اقدام به عقد با زنی کند و به دلیل همان بیماری، قبل از دخول و نزدیکی فوت نماید زن از او ارث نخواهد برد اما در قانون یک استثنا آمده است که اگر شوهر در حال مریضی زن خود را طلاق دهد و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به خاطر همان مریضی فوت کند زوج می تواند از او ارث ببرد به شرط اینکه زن ازدواج نکرده باشد. هرچند که طلاق بائن بوده و رابطه زناشویی کاملاً قطع شده باشد.

میزان سهم الارث زوجین از یکدیگر

در میزان سهم الارث زن و شوهر تفاوت هایی هست . همچنین وجود فرزندان و یا عدم وجود فرزندان در میزان سهم الارث زن و مرد تاثیر دارد. ضمن اینکه اگر مرد دارای همسران متعدد باشد در میزان سهم الارث زن یا زنان تغییراتی به این صورت ایجاد می شود:

اگر زن فوت نماید و دارای فرزند یا فرزندان نباشد شوهر نصف اموال زن را به صورت ارث می برد و اگر زن وارث دیگری هم مانند پدر و مادر نداشته باشد بقیه اموال زن برای شوهر خواهد بود.

 در صورتی که زن فوت کند و دارای اولاد اولاد یعنی نوه باشد جانشین فرزند محسوب شده و مانند آنها ارث می برد زیرا اولاد اولاد یعنی نوه در صورت نبود اولیا جانشین آنها محسوب می شود اما شوهر یک چهارم اموال زن را به ارث می برد.

در صورتی که شوهر فوت نماید و فرزندی نداشته باشد زن یک چهارم اموال شوهر خود را به ارث می برد. اما اگر شوهر دارای اولاد اولاد یعنی نوه باشد زن یک هشتم اموال شوهر را به ارث می برد.

چنانچه مرد دارای همسران متعدد باشد سهم الارث زن یعنی یک هشتم بین همسران به طور ” مساوی” تقسیم خواهد شد البته در صورتی که همسران در عقد دائمی باشند و در هنگام فوت مرد نیز رابطه زوجیت و عقد دائم برقرار بوده باشد.

در ماده ۹۴۶ اصلاحی قانون مدنی مصوب ۱۳۸۷ آمده است زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوج در صورت فرزند دار بودن زوجه یک هشتم از عین اموال منقول که منظور ازاموال منقول اموالی است که قابل نقل و انتقال باشد، مثل ماشین یا وسایل خانه و یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان را ارث می برد. منظور از غیر منقول اموالی هستند که قابل جابجایی نیستند و منظور از عرصه زمین و منظور از اعیان بنا و درخت اموال چسبیده و غیر قابل انتقال است.

 در صورتی که زن فوت کند و هیچ وارثی نداشته باشد همه اموال به مرد خواهد رسید اما در صورتی که مرد فوت کند و ورثه نداشته باشد این موضوع شامل زنان نیست و زنان بک چهارم از کلیه اموال مرد را به ارث می برند.

عدم تعلق ارث در ازدواج موقت

 شرط اصلی برای ارث بردن زن از همسرش وجود رابطه زوجیت دائمی یین آنهاست.

 شرط بعدی از مفهوم ماده ۹۴۰ قانون مدنی می توان گفت که در نکاح منقطع یعنی همان صیغه هیچ ارثی برای زن راه ندارد. حتی زن مثل مورد نفقه که می توانست آن را در عقد شرط کند دیگر نمی‌تواند شرط توارث را در نکاح منقطع یعنی موقت بگذارد و اگر چنین شود شرط باطل است.

رابطه توارث بعد از طلاق

آیا بعد از طلاق هم بین زوجین رابطه توارث و ارث بردن از یکدیگر برقرار است؟

اگر شوهر زن خودش را به طلاق رجعی مطلقه کند هر یک از آن‌ها که قبل از پایان عده بمیرد دیگری از او ارث می برد. ولی اگر فوت بعد از پایان عده طلاق باشد رابطه توارث برقرار نمی شود و در سایر طلاق ها نیز رابطه توارث بعد از طلاق برقرار نخواهد شد چه قبل و چه بعد از عده باشد.

البته باید توجه داشت که اگر شوهر در حال بیماری همسرش را طلاق(طلاق از طرف مرد) دهد و بعد از طلاق ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان بیماری فوت کند زن او از وی ارث خواهد برد البته به شرط آنکه زن در این مدت ازدواج دیگری نکرده باشد. همچنین باید دانست که اگر مردی در حال بیماری زنی را عقد کند و در همان حالت بیماری و قبل از دخول بمیرد زن از او ارث نمی برد. ولی اگر بعد از دخول یا بعد از مدتی از آن مرض فوت کند زن از او ارث می برد.

سهم الارث شوهر از مهریه زن

ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که در صورت فوت خانم وضعیت مهریه زن به چه صورت خواهد بود؟

در اینجا دو فرض را باید در نظر بگیریم.

 زمانی که زن و شوهر فرزند داشته باشند وقتی زن فوت میکند در این صورت یک چهارم از مهریه به آقا می رسد و مابقی در صورتی که پدر مادر در قید حیات باشد به پدر و مادر و فرزندان مشترک بین آنها تقسیم می گردد.

  زمانی که این زن و شوهر فرزند مشترک نداشته باشند زمانی که خانم فوت می کند مهریه یک دومش به شوهر می‌رسد و مابقی بین پدر و مادر و خواهر و برادر های خانم تقسیم خواهد شد.

حالت سوم زمانی است که اگر زن فوت کند و فقط شوهر داشته باشد مهریه جزء ماترک محسوب شود و یک دومش به شوهر می رسد و پدر مادر هم به نسبت خودشان ارث می برند.

 حالت چهارم زمانی است که اگر زن پدر مادر نداشته باشد به جای انها ارث به خواهر و برادر ها می رسد.

 حالت آخر هم زمانی است که خانم فرزند داشته باشد که در این صورت یک چهارم به مرد می رسد و مابقی را فرزندان و پدر و مادر به نسبت مقرر در قانون ارث می برند.

تقسیم ارث در زمان حیات (قبل از فوت)

از روش‌های دیگری که در تقسیم ارث وجود دارد تقسیم ارث در زمان حیات فرد است. یعنی فرد قبل از فوت خود ارثیه هریک از وراث خود را می‌دهد. همچنین در این روش فرد اختیار دارد که میزان بیش از یک‌ سوم اموال خود را به وراثش واگذار کند. البته باید یک صلح نامه‌ای ما بین صاحب اموال و هر یک از وراثش منعقد شود.

تقسیم ارث بین فرزندان پسر و دختر

تقسیم ارث بین فرزندان دخترو پسر

در صورتی‌ که فرد متوفی دارای تنها یک فرزند دختر یا تنها یک فرزند پسر باشد تمامی اموال آن به این تک فرزند خواهد رسید.

حالت دوم زمانی است که تمامی وراث پسر یا تمامی آنها دختر باشند، در اینجا اموال به‌ صورت مساوی میان هر یک از اولاد تقسیم می شود.

 در حالت آخر اگر شخص متوفی دارای فرزندان متعددی باشد مثل دختر یا پسر، تمامی اموال توسط شرایط تقسیم ارث به هرکس طبق قانون تعلق خواهد گرفت. یعنی اگر تعداد فرزندان پسر و دختر متفاوت باشد، پسر دو برابر فرزند دختر سهم می‌برد.

تقسیم ارث متوفی بدون فرزند

تقسیم ارث برای متوفی که بدون فرزند است به این صورت است که اگر فرد متوفی هیچ فرزندی نداشته باشد، یک‌ چهارم از اموالش به همسر می رسد و مابقی اموال طبق طبقات به سایر افراد در طبقات بعدی ارث متتقل خواهد شد.

 ارث بردن نوه از پدربزرگ

ممکن است این این سوال برایتان مطرح شود که در چه صورت نوه ها از پدر بزرگشان ارث می برند؟

برای روشن شدن این موضوع به طور مفصل توضیح داده خواهد شد که میزان ارث نوه ها چه دختر چه پسر به چه اندازه و بر طبق چه اصولی است. طبقات ارث مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی عبارت اند از:

طبقه اول : پدر و مادر، فرزندان و نوه ها و نتیجه ها

طبقه دوم : پدر بزرگ و مادربزرگ، برادر و خواهر و فرزندان آن ها

طبقه سوم : عمه ها، عموها، دایی ها، خاله ها و فرزندان آن ها

 در صورت وجود درجه ی اول در هر طبقه، درجه ی بعدی ارث نمی برد. یعنی اگر در هر طبقه ای حتی یک نفر از ورثه در حال حیات باشد هیچ ارثی به دیگر طبقات تعلق نمی گیرد.

برای نمونه در طبقه اول وجود فرزندان متوفی، مانع از ارث بردن نوه ها می شود.

در طبقه ی دوم نیز در صورتی که خواهر و برادر متوفی زنده باشند، فرزندان آن ها ارثی نمی برند.

در طبقه ی سوم نیز به همین صورت است که وجود عمه ها، عموها، دایی ها، خاله ها مانع از ارث بری فرزندانشان می شود.

وکیل طلاق، خانواده و مهریه-وکلای دادفربنابراین در شرایط زیر به نوه ها ارث نخواهد رسید.

 اگر پدر یا مادر شخص قبل از پدربزرگ یا مادربزرگ فوت کرده باشند، هیچ‌ سهمی از ارث به نوه نخواهد رسید.

  در حالتی که فرزندان متوفی زنده باشند نوه ها ارث نخواهند برد. برای نمونه اگر شخصی دو پسر داشته باشد که این پسران هنگام فوت او زنده باشند، ارث متوفی میان فرزندان تقسیم شده و نوه ها ارثی نخواهند برد.

 مورد سوم زمانی است که شخصی که فوت کرده دو فرزند داشته باشد اما یکی از فرزندان قبل از او فوت کند، در این صورت نوه های شخص یعنی فرزندان پسری که قبل از پدربزرگ فوت شده است از ماترک ارثی نخواهند برد و ارث به فرزند دیگر منتقل می شود.

  همچنین در صورتی که پدربزرگ یا مادربزرگ اولاد دیگری داشته باشد، به نوه ها ارث نخواهد رسید زیرا همانطور که بیان کردیم در هر طبقه، درجه ی اول مانع از ارث بردن درجه ی بعدی می شود و وجود فرزندان متوفی مانع از ارث بردن نوه ها از پدربزرگ و مادربزرگ می شود و تنها یک حالت وجود دارد که نوه ها از پدربزرگ و مادربزرگ خود ارث می برند و آن هم زمانی است که همه ی فرزندان پدربزرگ و مادربزرگ فوت شده باشند و فقط نوه ها باقی مانده باشند، در این صورت ارث به نوه ها تعلق خواهد گرفت. برای مثال شخصی که دو پسر دارد، اگر در هنگام فوت او هیچ یک از دو فرزندش زنده نباشند، ارث او متعلق به بچه های فرزندش یعنی نوه هایش خواهد شد.

پس به طور کل قاعده ای که برای ارث بردن نوه ها از پدربزرگ و مادربزرگ وجود دارد این است که فرزندی از متوفی نباید باقی مانده باشد.

ماده ۱۹۰ قانون مدنی در این باره بیان می دارد که هر گاه میت اولاد داشته باشد گرچه یک نفر اولاد اولاد یعنی نوه از او ارث نمی برد. میزان سهم الارث نوه ها تابع سهم الارث پدر و مادرشان می باشد. بدین صورت که هر یک از نوه های دختری به میزان سهم الارث دختر متوفی ارث خواهد بود و میزان ارث نوه های پسری به میزان سهم الارث پسر متوفی می باشد یعنی در این امر نوه های پسری دو برابر نوه های دختری ارث خواهند برد.

سهم الارث مادر

این روزها در خصوص تقسیم سهم الارث مادر اشتباهات زیادی می شود چرا که همه فکر می کنند سهم الارث مادر به صورت مساوی میان پسر و دختر تقسیم می شود در صورتی که باید بدانید سهم الارث مادر هم به مانند تقسیم سهم الارث پدر به نسبت ۲ برای پسرها و یک برای دختر ها قابل تقسیم است.

تقسیم طلای مادر

بر خلاف تصور عامه که طلاهای مادر بعد از فوت به دختر می رسد، این طلاها بعد از فوت مانند دیگر ترکه متوفی بر اساس قوانین ارث بین وراث تقسیم می‌گردد. در واقع در این روش نیز تمامی طلاهای مادر پس از فوت، باید قیمت شده یا به فروش برسند و سهم هر فرزند اعم از دختر و پسر پرداخت شود.

تقسیم ارث فرد مجرد

در مورد تقسیم ارث فرد مجرد باید عرض کنیم در صورتی که از وی اموالی به جا ماند و از وراث طبقه اول یعنی پدر و مادر در قید حیات باشند در واقع ارث به سه دسته تقسیم می گردد.

 یک قسمت را مادر و مابقی یعنی دو قسمت سهم پدر خواهد بود و در این حالت به خواهر و برادرانش ارثی نمی رسد اما اگر پدر و مادر در زمان حیات فرزند پسر در قید حیات نبوده در این حالات اموال شخص مجرد به نسبت برادر ها دو برابر خواهر ها بین آنها تقسیم می شود و در صورتی که خواهر و برادرانش فوت کند اموالش به خواهر زاده ها و برادرزاده ها به همان نسبت یعنی به برادرزاده ها دوبرابر خواهرزاده ها ارث میرسد. و در آخر به صورت کلی در تقسیم اموال شخص مجرد چه پسر چه دختر به علت نبود همسر و فرزند اموال وی به خانواده به نسبت خویشاوندی آنها می رسد و همچنین در صورت نبود همه افراد یک طبقه به طبقه بعد منتقل خواهد شد.

ارث مرد

در صورتی که زن فرزند نداشته باشد مرد از زن یک دوم ارث می برد و در صورتی که زن فرزند داشته باشد مرد یک چهارم ارث می برد اما اگر زن فوت کند و وراثی نداشته باشد شوهر تمام ترکه زن را به ارث می برد. اما نکته مهم این است که اگر شوهر بمیرد و وراثی نداشته باشد زن همان نصیب خود را می برد و بقیه دارایی های شوهر همانند ترکه بی وراث به دولت داده می شود.

نحوه ارث بردن جنین

جنینی که در شکم مادر است به دو شرط از مورث خود ( یعنی شخصی که فوت نموده و اموال او به عنوان ارث به بازمانده اش میرسد ) ارث خواهد برد.

۱.‌‌  نطفه او قبل از مرگ مورث منعقد شده باشد.

۲. جنین زنده متولد شود‌‌.

ماده  ۷۸۵ قانون مدنی مقرر می‌دارد که شرط وراثت زنده بودن در حین فوت مورث است. و اگر حملی باشد در صورتی ارث می‌برد که نطفه او حین الفوت منعقد بوده و زنده هم متولد شود اگرچه فورا پس از تولد بمیرد.

سهم الارث فرزند خوانده

ارث- سهم الارث فرزند خوانده

همانطور که می دانید راه های بهره بردن از ارث، رابطه خونی نسبی و زوجیت است و اگر کسی از این سه رابطه به دور باشد مستحق ارثیه نخواهد بود و از ارث سهمی نمی برد.

 اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا فرزند خوانده یا فرزند خوانده ها ارث می برند یا خیر؟

 در جواب باید گفت با توجه به اینکه فرزند خوانده از این سه دسته خارج است بنابراین آن شخص مشمول ارث نخواهد بود. بهترین راه این است که پدر و مادر در زمان حیات خودشان اموالی را به آن فرزند یا فرزندانی که تحت حمایت و فرزندخواندگی زوج یا زوجین میباشند منتقل نمایند.

 پرداخت بدهی های متوفی توسط ورثه

ورثه تحت هیچ شرایطی مسئول پرداخت بدهی‌های متوفی نیستند بلکه بدهی های او باید از ترکش پرداخت شود.

اگر ترکه متوفی کفاف ندهد، همان مقدار موجود به نسبت تساوی میان طلبکاران تقسیم می گردد.

اگر دارایی های متوفی برای پرداخت بدهی های کافی نباشد ورثه مجبور نیستند ثابت کنند که دارایی متوفی کفاف پرداخت بدهی‌های او را نکرده است بدهی‌های متوفی باید به ترتیب پرداخت شود.

این بدهی ها شامل هزینه کفن و دفن، دیون وابسته به اعیان ترکه مانند دین دارای حق وثیقه و دیگر دیون است‌‌. این ها نیز باید به ترتیب ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی پرداخت شود. البته مهریه هنسر جزء دیون ممتاز محسوب می گردد.

فروش ملک ورثه ای در صورت مخالفت بعضی از وراث

فروش ملک ورثه ای توسط یکی از وراث بدون رضایت دیگران جرم بوده و فروش مال غیر محسوب میشود در این موارد ورثه متقاضی فروش ملک می تواند از دادگاه تقاضای دستور فروش را داشته باشد توجه کنید در صورتی می توانید چنین تقاضایی از دادگاه داشته باشید که از اداره ثبت محل گواهی عدم افراز ملک را دریافت کرده باشید در این حالت ورثه‌ای که مخالف فروش است دو راه دارد. د صورتی که با مشکلاتی مربوط به فروش ملک موروثی و مال غیر برخوردید حتما با وکیل ملکی با تجربه مشاوره کنید.

 یا خودش سهم بقیه وراث را بخرد.

 یا سهم خودش را نیز بفروشد.

نکاتی درباره خرید املاک موروثی

برای خرید املاک موروثی حتما به نکات زیر دقت کنید اگر قصد خرید املاک موروثی را دارید بایستی در هنگام انجام مذاکرات مقدماتی و تنظیم مبایعه نامه به نکات زیر توجه و دقت کافی به عمل آورید تا در آینده با مشکلی مواجه نگردید.

نکاتی مانند:

لزوم ارائه اصل سند مالکیت

لزوم ارائه گواهی حصر وراثت

 حضور تمامی وراث در هنگام انجام معامله

 لزوم ارائه مفاصا حساب مالیات بر ارث

عدم وجود اشخاص محجور در بین وراث

 ضرورت تعیین و نصب قیم برای اشخاص محجور

پرداخت سهم هر یک از وراث از مبلغ معامله

 لزوم بررسی وجود یا عدم وجود وصیت نامه از متوفی

درج شماره و مشخصات مدارک مستندات ابرازی و مرجع صدور آن اعم از گواهی حصر وراثت، وکالتنامه، قیم نامه، مفاصا حساب مالیات بر ارث و وصیت نامه و غیره در متن مبایعه نامه تنظیمی در هنگام انجام معامله

تقسیم ملک و بازداشت سهم احدی از وراث

سوالی که در این جا مطرح می شود این است که چنانچه چند نفر از ورثه تقاضای ترکه و افراز سهم خود را بنمایند لیکن سهم الارث یکی از آنان از رقبات‌ مورد تقاضا از طرف ثبت اسناد بازداشت شده و در حال حاضر امکان فک آن نیست آیا می شود ترکه را تقسیم کرد؟

اداره حقوقی دادگستری در نظریه شماره ۷/۳۹۶۶ در تاریخ ۱۳۶۹/۱۲/۳ چنین نظر داده است:

در صورتی که چندنفر از ورثه به طرفیت چند نفر دیگر از ورثه درخواست تقسیم سهم الارث خود را بنماید ولی سهم الارث یکی از خواندگان از طرف اداره ثبت اسناد و املاک به نفع کسی بازداشت شده باشد و امکان فک آن نباشد به نظر می رسد که ما ترک قابل تقسیم باشد. ولی باید ذینفعی که سهم الارث یکی از ورثه به نفع او بازداشت شده ، به دادرسی دعوت شود تا بتواند از حق خود دفاع کند.

تقسیم ارث

نحوه اعتراض اشخاص ثالث به ثبت ملک ورثه ای چگونه است؟

ممکن است شخصی به عنوان اینکه وی احدی از ورثه متوفی بوده با ادعای وراثت دعوای اثبات نسبت یا دعوای اعتراض بر تصدیق انحصار وراثت در دادگاه اقامه نماید.در چنین مواقعی تکلیف مدعی این چنین خواهد بود که ابتدا باید به دادگاه محل اقامت خواندگان در دعوای اثبات نسب و یا در دعوای اعتراض بر تصدیق انحصار وراثت به دادگاهی که نسبت به صدور تصدیق انحصار وراثت اقدام نموده مراجعه و مبادرت به تقدیم دادخواست بنماید. آن گاه برای جلوگیری از نقل و انتقال ملک به نام ورثه،  تقاضای گواهی تقدیم دادخواست از دادگاه بنماید و سپس آن را به اداره ثبت ارائه نماید تا مطابق ماده ۲ آیین نامه راجع به ماده ۲۲۹ قانون امور حسبی اداره ثبت اسناد و املاک ثبت ملک به نام ورثه را تا معلوم شدن نتیجه نهایی ادعا متوقف نماید.

ثبت ملک ورثه ای هنگامی که نسبت به آن وصیتی شده باشد چگونه است؟

نسبت به ملکی که به نام مورث است ممکن است وصیتی شده باشد در چنین حالتی می‌توان دو فرض را در نظر گرفت.

 اول اینکه مورد وصیت مورد قبول تمام ورثه و اشخاص ذینفع است.

 دوم اینکه مورد وصیت بین اشخاص ذینفع و ورثه مورد اختلاف است.

در حالت اول در صورتی که نسبت به ملک غیر منقول ثبت شده ،‌وصیتی شده باشد که مورد اتفاق تمامی ورثه و اشخاص ذینفع باشد، مورد وصیت به نام موصی له یا مصرفی که برای آن وصیت شده ثبت می شود و بقیه ملک در صورت وجود به نام ورثه ثبت می گردد.

در حالت دوم هرگاه وصیت نامه ای که به موجب قانون قابل ترتیب اثر است بین ورثه و اشخاص ذینفع مورد اختلاف واقع شود، ثبت ملک نسبت به آنچه مورد گفتگو است موقوف به رفع اختلاف در دادگاه به موجب حکم نهایی خواهد بود. نکته دیگر اینکه در صورت اختلاف راجع به مفاد وصیت نامه لزومی به ارائه گواهی تقدیم دادخواست از دادگاه نمی باشد چرا که اداره ثبت به هنگام ثبت ملک چنانچه به اختلاف بین ورثه و اشخاص ذینفع پی ببرد دستور توقیف ثبت را صادر خواهد کرد و تا زمان رفع اختلاف در دادگاه به موجب حکم نهایی ثبت ملک موقوف خواهد ماند.

ابراز وصیت نامه متوفی بدون وارث

مطابق ماده ۳۳۵ قانون امور حسبی اگر از تاریخ تحریر ترکه تا ده سال وراث متوفی معلوم شود ترکه به او داده می شود و پس از گذشتن مدت نامبرده باقی مانده ترکه به خزانه دولت تسلیم می گردد و ادعای حقی نسبت به ترکه از کسی به هر عنوان که باشد پذیرفته نیست. و مطابق ماده ۳۳۶ قانون مذکور در صورتی که قبل از انقضای مدت لحاظ شده ادعای حقی بر متوفی بشود و حق نامبرده به سند رسمی یا حکم قطعی دادگاه ثابت شده باشد، مدیر ترکه باید آن را پرداخت کند .

وصیت نامه در تقسیم ارث و انحصار وراثت

حال ممکن است در ظرف ۱۰ سالی که در مورد ترکه متوفای بلا وارث تعیین تکلیف نشده باشد وصیت نامه ای ابراز شود که قابل ترتیب اثر بوده و مطابق قانون امور حسبی تنظیم شده باشد، و از طرفی هنگام تحریر ترکه موضوع وصیت نامه آگهی نشده باشد، در این گونه موارد سوالی که مطرح می شود این است که نحوه ثبت ملک به چه شکل خواهد بود؟

در پاسخ باید بگوییم چنانچه در ظرف مدت مقرر ۱۰ سال وصیت نامه ای ابراز گردد مفاد وصیت نامه با قید اینکه متوفی بلاوارث معرفی شده است آگهی می‌گردد. در این آگهی علاوه بر مفاد وصیت نامه باید قید شود این وصیت نامه از طرف چه کسی و در چه تاریخی ابراز گردیده و چنانچه کسی اعتراض نسبت به وصیت نامه دارد در ظرف مدت سه ماه از تاریخ انتشار آخرین آگهی اعتراض خود را به اداره ثبتی که آگهی را منتشر نموده تسلیم نماید در صورتی که در مدت سه ماه از تاریخ انتشار آخرین آگهی اعتراض نرسیده باشد مورد وصیت به نام موصی له یا مصرفی که برای آن وصیت شده است ثبت می شود و باقی ملک پس از ۱۰ سال اگر وراثی پیدا نشد به نام دولت ثبت خواهد شد.

سخن پایانی

در این مقاله به تمامی موارد و نکات ضروری و لازم در باب تقسیم ارث اشاره شد.‌ پیشنهاد وکیل ارث‌ مشاوره حقوقی گرفتن در این راستا است تا به شکل سریع تر و بهتری اقدامات خود را عملی کنید. گروه وکلای دادفر واقع در غرب تهران با بهره‌ مندی از وکلای دارای تخصص در این زمینه و با انجام مشاوره‌های حقوقی و خصوصی به صورت اینترنتی و حضوری حاضر به ارائه خدمت به شما هم میهنان در داخل و خارج از کشور می باشد.

سوالات متداول  تقسیم ارث و سهم الارث

پدرم که هنوز زنده است کل ثروت خود را که یک ملک است را به برادرم داده است و می گوید بقیه شما را از ارث محروم کرده ام در حالی که سه فرزند دختر دیگر نیز دارد. آیا پدرم می‌تواند چنین کاری را کند؟ ما خواهر ها میتوانیم ادعای قانونی داشته باشیم؟

چنانچه پدر شما زمانی که در قید حیات است مبادرت به چنین عملی نماید اقدام وی صحیح است و اشکال قانونی ندارد. ولی اگر پدر شما در غالب وصیت پس از مرگ خود بخواهد کل ملک را به برادرتان واگذار نماید این عمل وی صحیح نمی باشد چرا که متوفی در وصیت تنها می تواند نسبت به یک سوم اموال خود تصمیم گیری کند و مابقی آن اموال تابع قانون ارث می باشد.

اگر ثمره ازدواج موقت فرزندی باشد و زوج فوت کند آیا این فرزند همانند فرزندان ناشی از عقد دائم از پدر ارث می برد؟

بله، کلیه حقوق و تکالیفی که پدر در قبال فرزندان زن دائم خود دارد در برابر فرزند ازدواج موقت نیز دارد بنابراین نفقه، حضانت، توارث و سایر حقوق این فرزند مانند فرزندان دیگر پدر برقرار است.

اگر زوج فوت نماید و همسر وی پس از فوت نیز در خانه سکونت داشته باشد، آیا مادر متوفی یعنی زوج می تواند بابت سکونت از زوجه اجرت المثل طلب کند؟

اگر خانه به اسم زوج بوده و به ارث رسیده همه وراث در آن شریک اند و همه وراث مستحق دریافت اجرت المثل ایام تصرف ساکنین آن می باشند.

اگر یکی از وراث قبل از تقسیم ارث فوت کند سهم الارث بقیه فرزندان و نحوه انحصار وراثت به چه صورت می‌شود؟

در گواهی انحصار وراثت علاوه بر مشخص شدن نام وراث میزان سهم الارث هریک نیز مشخص می شود چنانچه قبل از تقسیم ارث یکی از ورثه فوت کند سهم الارث وی به فرزندان و ورثه خودش تعلق می گیرد و تغییری در میران سهم الارث سایر وراث ایجاد نمی شود‌ حتی در شرایطی که یکی از وراث قبل ارث گرفتن گواهی حصر وراثت فوت کند هنگام صدور گواهی سهم الارث وی برای فرزندانش محفوظ باقی می ماند.